Akcyza to podatek pośredni, który dotyczy wybranych produktów i usług oraz cechuje się bardzo wysoką stawką. Podatek akcyzowy nakłada się więc np. na wyroby tytoniowe, czy też na alkohol. Czemu jednak akcyzę nakłada się tylko na wybrane towary?
Dlaczego nakłada się akcyzę?
Co do zasady, podatek akcyzowy nakładany jest na produkty i usługi celem ograniczenia ich spożycia. Gdyby nie akcyza, to papierosy, czy też litr wódki kosztowałby w Polsce około kilku złotych. Doprowadziłoby to jednak do tego, że w społeczeństwie rosłaby np. plaga alkoholizmu, co zaś doprowadziłoby do narastających problemów. Wzrosnąć mogłaby przestępczość, czy też liczba osób bezrobotnych. W dodatku państwo musiałoby przeznaczać znacznie większe środki finansowe np. na szpitale, w których leczyły by się osoby na choroby wywołane uzależnieniem od tytoniu. Głównym celem akcyzy jest więc ograniczenie popytu na dobra, których zbyt duże użycie rodziłoby wielkie problemy społeczne. W ujęciu teoretycznym akcyza ma zaś w pełni obciążać finalnego konsumenta danego dobra.
Rzeczywiście jest to solidna argumentacja i z tej perspektywy podatek akcyzowy można uznać za konieczność, która zapewnia większy ład społeczny.
Z drugiej jednak strony trudno nie przyznać racji również tym, którzy twierdzą
, że akcyza np. w Polsce jest stosowana na zbyt dużą skalę. Akcyza nakładana np. na paliwa samochodowe ma przecież istotny wpływ na koszty transportowe, które z kolei wpływają nie tylko na właścicieli samochodów, ale na praktycznie wszystkich obywateli, ponieważ koszty transportu mają odbicie w cenach praktycznie wszystkich towarów dostępnych na półkach sklepowych.
Jak ustala się akcyzę?
W Unii Europejskiej istnieją pewne normy ustalania akcyzy, co do których dostosować muszą się wszystkie kraje członkowskie. Mimo dążenia do harmonizacji podatkowej poszczególne państwa wciąż jednak stosują odmienne przepisy w tej kwestii.
Akcyza może być naniesiona w ujęciu bezwzględnym, czyli konkretnej sumy podatku na daną ilość towaru, lub też w ujęciu procentowym, czyli takim, w którym jej wysokość jest zależna od ceny sprzedaży danego produktu.
Akcyza na artykuły spożywcze?
Historia podatku akcyzowego w Polsce jest długa i sięga momentu odzyskania niepodległości. Co ciekawe przed II wojną światową akcyza obejmowała nie tylko alkohol, ale także niektóre artykuły spożywcze.
Pomysł opodatkowania akcyzą wybranych napoi bezalkoholowych oraz artykułów spożywczych powrócił w czasach dzisiejszych. Idea ta zakłada, aby nanieść akcyzę na słodycze oraz napoje gazowane. Można to uzasadnić w podobny sposób jak akcyzę na papierosy oraz alkohol, ponieważ w Polsce rośnie problem związany z otyłością oraz chorobami z nią związanymi, a akcyza miała by poniekąd przeciwdziałać temu problemowi.
Nie brakuje jednak głosów, że akcyza na cole, czy też batony oraz chipsy miałaby na celu zapewnienie kolejnego pokaźnego źródła dochodów do państwowego budżetu, zamiast być receptą na rosnący problem otyłości. Wydaje się także, że w Polsce opór społeczny z wprowadzaniem akcyzy na słodycze oraz gazowane napoje byłyby zbyt duży i rząd nie zdecyduje się na jego wprowadzenie.
